องค์ความรู้ของภูมิปัญญา :: |
พิธีสืบชะตา แต่เดิมคงเป็นพิธีต่ออายุให้เฉพาะคนเท่านั้น ส่วนบ้านหรือเมือง และสิ่งอื่น เรียกชื่อพิธีอีกอย่างหนึ่งว่าส่งเคราะห์บ้าน ส่งเคราะห์เมือง บูชาเสื้อบ้าน บูชาเสื้อเมือง คือพิธีบูชา เทวดาอารักษ์ประจำเมืองนั่นเอง
ต่อมาสมัยหลังเรียกพิธีส่งและพิธีบูชาเหล่านั้นว่า “พิธีบูชาสืบชะตาเมือง” (ยังมีคำว่า บูชาเหลืออยู่ ต่อมาคำว่าบูชาหายไป) พิธีส่งหรือสืบชะตาเมืองก็ดีพิธีสืบชะตาบ้านก็ดีแต่เดิม ฆราวาสที่มีความรู้ เป็นที่เคารพของคนทั่วไป ถ้าในท้องถิ่นก็มีหมอประจำหมู่บ้านหรืออาจารย์วัด เป็นผู้กระทำ พระสงฆ์ไม่ได้เข้ามาเกี่ยวข้องด้วย เพราะถือว่าไม่ใช่พิธีในพระพุทธศาสนา
ต่อมาพระสงฆ์เข้ามามีบทบาทในพิธีกรรมต่าง ๆ มากขึ้น และชาวบ้านชาวเมืองก็เห็นว่า พระสงฆ์จำนวนหลายรูปร่วมกันประกอบพิธีดูขลังและเกิดศรัทธามากกว่าผู้ประกอบพิธีที่เป็นฆราวาส จึงยกให้พระสงฆ์เป็นผู้กระทำพิธี
หลังจากที่พระสงฆ์เป็นผู้รับประกอบพิธีสืบชะตา เครื่องครูหรือขันครูก็ยังมีอยู่ ต่อมา ภายหลังเครื่องครูนั้นคงไม่จำเป็นสำหรับพระสงฆ์ แต่คนที่แต่งเครื่องสืบชะตาก็ยังคงแต่งดาขันครู ไว้เหมือนเดิม แต่แยกได้ว่าสิ่งใดเป็นเครื่องของขันครู สิ่งใดเป็นเครื่องสืบชะตา จึงเอาเครื่องครู มารวมกับเครื่องสืบชะตา เช่น เสื่อใหม่ หม้อใหม่ เป็นต้น
ความหมาย และความสำคัญ
การสืบชะตาเป็นพิธีกรรมที่ล้านนานิยมทำในโอกาสต่าง ๆ เพื่อต่อดวงชะตาให้ยืนยาว สืบไป พิธีสืบชะตาเป็นพิธีใหญ่ต้องอาศัยคนและเครื่องประกอบพิธีมากที่สุดพิธีหนึ่ง ชาวบ้านอาจจะ จัดพิธีนี้โดยเฉพาะหรือจัดร่วมกับพิธีอื่น ๆ ก็ได้และอาจจะจัดขึ้นเพื่อสืบชะตาให้แก่คนที่เป็น ทั้งฆราวาสและภิกษุ หรืออาจจะสืบชะตาให้แก่หมู่บ้าน ให้แก่เมืองก็ได้แต่จะต้องจัดขึ้นเพื่อสืบชะตา ให้แก่สิ่งใดสิ่งหนึ่งเพียงสิ่งเดียว ทั้งนี้เพราะการสืบชะตาให้แต่ละสิ่งจะมีพิธีกรรมแตกต่างกันออกไป เพราะเนื้อหาและโครงสร้างของพิธีการสืบชะตาแสดงให้เห็นถึงการรวมตัวของศาสนาพุทธ ฮินดู ศาสนาพราหมณ์ และลัทธิผีสางเทวดาที่สามารถรวมตัวกันได้อย่างสนิทแนบเนียน และอย่างประนีประนอม เครื่องประกอบพิธีและการประกอบพิธีสืบชะตานี้เต็มไปด้วยสิ่งอันเป็น สัญลักษณ์ที่ช่วยให้เราเข้าถึงวิธีการคิด วิธีการเปรียบเทียบของคนในสังคมได้เป็นอย่างดี
การสืบชะตาถือเป็นพิธีสำคัญอย่างยิ่ง ชาวล้านนานิยมทำกันหลายโอกาส เช่น วันเกิด วันได้รับยศศักดิ์ตำแหน่ง ขึ้นบ้านใหม่ กุฏิใหม่ หรือไปอยู่ที่ใหม่ บางครั้งเกิดเจ็บป่วย หรือหมอดูทำนาย ทายทักว่าชะตาไม่ดีควรทำพิธีสะเดาะเคราะห์หรือสืบชะตาต่ออายุแล้วจะทำให้คลาดแคล้วจาก โรคภัยและอยู่ด้วยความสวัสดิ์
เครื่องประกอบพิธี
1. กระบอกน้ำ 108 หรือเท่าอายุ
2. กระบอกทราย 108 หรือเท่าอายุ
3. บันไดชะตา 3 อัน
4. ลวดเงิน 4 เส้น
5. ลวดทอง 4 เส้น
6. หมากพลูผูกติดกับเส้นด้ายในลวดเงินลวดทอง 108
7. ไม้ค้ำ 3 อัน (บางแห่งใช้ไม้ค้ำ 1 อัน) เสาหนึ่งเป็นไม้ค้ำ เสาหนึ่งเป็นสะพาน เสาหนึ่ง เป็นกระบอกน้ำ/ทราย
8. ขัวไต่ (สะพานข้ามน้ำขนาดยาว 1 วา) 1 อัน
9. ช่อขนาดเล็ก 108
10. ฝ้ายเท่าคิง (ด้ายเท่าตัวคนที่จะเข้าพิธีสืบชะตา) จุดน้ำมัน 1 เส้น
 
11. กล้ากล้วย กล้ามะพร้าว อย่างละ 1 ต้น
12. กล้วยดิบ 1 เครือ
 
13. เสื่อ 1 ผืน
14. หมอน 1 ใบ
15. หม้อใหม่ 2 ใบ (หม้อเงิน หม้อทอง)
16. มะพร้าว 1 ทะลาย
17. ตุงเท่าคิง (ธงยาวเท่าตัว)
18. เทียนเล่มบาท 1 เล่ม
19. ด้ายสายสิญจน์ล้อมรอบตัวผู้สืบชะตา 1 ไจ
20. บาตรน้ำมนต์ 1 ลูก
21. ปลาสำหรับปล่อย เท่าอายุผู้สืบชะตา
22. นก หอย
23. พานบายศรีนมแมว 1 สำรับ
|
